Ocena Ryzyka Zawodowego – obowiązki pracodawcy

RYZYKO ZAWODOWE – to prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń niepożądanych w związku z wykonywaną pracą, które to zdarzenia powodują straty poprzez wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń występujących w środowisku pracy.

Obowiązek przeprowadzenia Oceny Ryzyka Zawodowego występującego na stanowiskach pracy u danego pracodawcy wynika z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169 poz. 1650).

Zgodnie z § 39 cytowanego rozporządzenia, obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom „bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą, właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz informowanie i szkolenie pracowników”. Obowiązek ten powinien być realizowany poprzez:

• zapobieganie zagrożeniom;
• przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą być wykluczone;
• likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania;
• dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika, w szczególności przez odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji i pracy – z uwzględnieniem zmniejszenia uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie oraz ograniczenia negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników;
• stosowanie nowych rozwiązań technicznych;
• zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i innych materiałów – bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi;
• nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej;
• instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Celem przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego jest oszacowanie ryzyka i stwierdzenie czy jego poziom jest dopuszczalny czy nie. W przypadku, gdy poziom ten jest nie do zaakceptowania pracodawca określa jakie środki ochrony należy zastosować, aby ryzyko było akceptowalne.

Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza się w 5 etapach:

1. Zebranie informacji do oceny ryzyka zawodowego to działania mające na celu określenie:
   • zadań realizowanych na stanowisku pracy,
   • stosowanych maszyn i urządzeń,
   • osób pracujących na stanowisku pracy,
   • występujących na stanowisku pracy czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych (m.in. poprzez analizę kart charakterystyki),
   • stosowanych środków ochronnych,
   • zaistniałych wypadków czy zdarzeń potencjalnie wypadkowych.
2. Identyfikacja zagrożeń:
   • przeprowadzona wizja lokalna stanowiska pracy,
   • przeprowadzenie wywiadu z pracownikami,
   • opracowanie listy kontrolnej dotyczącej stanowiska pracy w celu określenia występujących czynników:
     • niebezpiecznych (elementy ruchome i luźne, ostre i wystające, przemieszczanie się ludzi, porażenie prądem elektrycznym, poparzenie, wybuch, pożar),
     • szkodliwych i uciążliwych (czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychofizyczne, społeczne).
3. Oszacowanie ryzyka zawodowego zgodnie z wybraną metodą (np. RISK SCORE, zgodnie z normą PN-N-18001):
   • Określenie
     • potencjalnych skutków zdarzenia (straty spowodowane przez zdarzenie),
     • ekspozycji pracownika na zagrożenie,
     • prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia.
   • Oszacowanie ryzyka zawodowego dla każdego ze zidentyfikowanych zagrożeń
4. Określenie działań eliminujących lub redukujących ryzyko:
   • stosowanie nowych rozwiązań technicznych (np. osłony, ekrany itp.),
   • zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych – bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,
   • zmiana sposobu wykonywania pracy,
   • stosowanie środków ochrony.
     Środki ochrony indywidualnej, pracodawca może zastosować tylko wtedy, gdy brak jest innej możliwości ograniczenia ryzyka występującego na stanowisku pracy.
5. Udokumentowanie oceny ryzyka i okresowa ocena ryzyka

Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:

1. opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:
   1. stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
   2. wykonywanych zadań,
   3. występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,
   4. stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
   5. osób pracujących na tym stanowisku;
2. wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;
3. datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

Przykładowa karta oceny ryzyka zawodowego:

KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

Nazwa przedsiębiorstwa:

Sporządził (data, podpis):

Nazwa lub symbol stanowiska pracy:

Stosowane maszyny i urządzenia na stanowisku pracy:

Wykonywane czynności:

Występujące na stanowisku niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki środowiska pracy:

Stosowane środki ochrony zbiorowej i indywidualnej:

Wykaz osób zatrudnionych na stanowisku pracy:

IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Lp.

Rodzaj zagrożenia

Źródło zagrożenia

Możliwe skutki zagrożenia

Ryzyko początkowe

Środki profilaktyczne

Ryzyko resztkowe

S*

E*

P*

R*

S*

E*

P*

R*