RYZYKO ZAWODOWE – to prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń niepożądanych w związku z wykonywaną pracą, które to zdarzenia powodują straty poprzez wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń występujących w środowisku pracy.
Obowiązek przeprowadzenia Oceny Ryzyka Zawodowego występującego na stanowiskach pracy u danego pracodawcy wynika z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169 poz. 1650).
Zgodnie z § 39 cytowanego rozporządzenia, obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikom „bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą, właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz informowanie i szkolenie pracowników”. Obowiązek ten powinien być realizowany poprzez:
- zapobieganie zagrożeniom;
- przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą być wykluczone;
- likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania;
- dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika, w szczególności przez odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji i pracy – z uwzględnieniem zmniejszenia uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie oraz ograniczenia negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników;
- stosowanie nowych rozwiązań technicznych;
- zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i innych materiałów – bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi;
- nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej;
- instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Celem przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego jest oszacowanie ryzyka i stwierdzenie czy jego poziom jest dopuszczalny czy nie. W przypadku, gdy poziom ten jest nie do zaakceptowania pracodawca określa jakie środki ochrony należy zastosować, aby ryzyko było akceptowalne.
Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza się w 5 etapach:
- Zebranie informacji do oceny ryzyka zawodowego to działania mające na celu określenie:
- zadań realizowanych na stanowisku pracy,
- stosowanych maszyn i urządzeń,
- osób pracujących na stanowisku pracy,
- występujących na stanowisku pracy czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych (m.in. poprzez analizę kart charakterystyki),
- stosowanych środków ochronnych,
- zaistniałych wypadków czy zdarzeń potencjalnie wypadkowych.
- Identyfikacja zagrożeń:
- przeprowadzona wizja lokalna stanowiska pracy,
- przeprowadzenie wywiadu z pracownikami,
- opracowanie listy kontrolnej dotyczącej stanowiska pracy w celu określenia występujących czynników:
- niebezpiecznych (elementy ruchome i luźne, ostre i wystające, przemieszczanie się ludzi, porażenie prądem elektrycznym, poparzenie, wybuch, pożar),
- szkodliwych i uciążliwych (czynniki fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychofizyczne, społeczne).
- Oszacowanie ryzyka zawodowego zgodnie z wybraną metodą (np. RISK SCORE, zgodnie z normą PN-N-18001):
- Określenie
- potencjalnych skutków zdarzenia (straty spowodowane przez zdarzenie),
- ekspozycji pracownika na zagrożenie,
- prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia.
- Oszacowanie ryzyka zawodowego dla każdego ze zidentyfikowanych zagrożeń
- Określenie
- Określenie działań eliminujących lub redukujących ryzyko:
- stosowanie nowych rozwiązań technicznych (np. osłony, ekrany itp.),
- zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych – bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,
- zmiana sposobu wykonywania pracy,
- stosowanie środków ochrony.
Środki ochrony indywidualnej, pracodawca może zastosować tylko wtedy, gdy brak jest innej możliwości ograniczenia ryzyka występującego na stanowisku pracy.
- Udokumentowanie oceny ryzyka i okresowa ocena ryzyka
Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności:
- opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:
- stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
- wykonywanych zadań,
- występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,
- stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
- osób pracujących na tym stanowisku;
- wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;
- datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.
Przykładowa karta oceny ryzyka zawodowego:
KARTA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO |
||||||||||||||
Nazwa przedsiębiorstwa: | Sporządził (data, podpis):
|
|||||||||||||
Nazwa lub symbol stanowiska pracy:
|
||||||||||||||
Stosowane maszyny i urządzenia na stanowisku pracy: | ||||||||||||||
Wykonywane czynności: | ||||||||||||||
Występujące na stanowisku niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe czynniki środowiska pracy: | ||||||||||||||
Stosowane środki ochrony zbiorowej i indywidualnej: | ||||||||||||||
Wykaz osób zatrudnionych na stanowisku pracy: | ||||||||||||||
IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ |
||||||||||||||
Lp. |
Rodzaj zagrożenia |
Źródło zagrożenia |
Możliwe skutki zagrożenia |
Ryzyko początkowe |
Środki profilaktyczne |
Ryzyko resztkowe |
||||||||
S* |
E* |
P* |
R* |
S* |
E* |
P* |
R* |
|||||||